Խաղողի անապակ գինիների տեխնոլոգիայի կատարելագործումը բնական նոր սորբենտով
- Բաժին ԳՐԱԴԱՐԱՆ
ՍԻԼՎԱ ՍԱՀՐԱԴՅԱՆ
ՀՊՏՀ կոմերցիայի և բիզնեսի ամբիոն
ԱՆՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
ՀԱԱՀ ասպիրանտ
ՌՈՄԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
ԵՊՀ անօրգանական և անալիտիկ քիմիայի ամբիոն
Հիմնաբառեր. պղտոր գինի, խիտոզան, դիատոմիտ, որակ, անվտանգություն, կայունություն
Գոյություն ունեն գինիների կայունության
աստիճանի բարձրացման մի շարք դասական եղանակներ` ծծմբային թթվով, ցածր և բարձր ջերմաստիճանային, տարբեր քիմիական նյութերով, տեխնոլոգիական ռեժիմներով մշակման եղանակներ, սակայն գինու մշակման յուրաքանչյուր եղանակն այս կամ այն ձևով ազդում է գինիների որակի, կայունության և անվտանգության վրա:
Ներկայում աճում է հետաքրքրությունը բնական կայունացուցիչների նկատմամբ: Լինելով բուսական ծագման պոլիմեր` խիտոզանն ունի բարձր կենսաբանական ակտիվություն և համարվում է լավ սորբենտ: Մենք ուսումնասիրել ենք տարբեր սորբենտների` մասնավորապես խիտոզանի ազդեցությունը խաղողի սեղանի անապակ գինիների որակի, անվտանգության և կայունության վրա` դրանց ապահովման և տեխնոլոգիայի կատարելագործման նպատակով:
Հետազոտության օբյեկտ են դարձել «Ռկածիթելի» խաղողատեսակից Երևանի շամպայն գինիների գործարանի պատրաստած «Ֆրանս» սեղանի անապակ սպիտակ և «Հաղթանակ» խաղողատեսակից` «Հողի արյուն» սեղանի անապակ կարմիր պղտոր գինենյութերը:
Որպես կայունացուցիչներ կիրառվել են` «Биопрогресс» 230 000 մոլեկուլյար զանգվածով խիտոզանի փոշին ( 289-001 44166258-98), որի դեպքում խիտոզանի հակաբիոտիկ հատկությունները բավական ընդգծված են, ՀՀ Ջրաձորի հանքավայրում ջերմաքիմիական և մեխանիկական վերամշակման ճանապարհով ստացված «Մասիս» դիատոմիտի զտող փոշին ISO9001-2000 (81873231054) և «դիատոմիտ+խիտոզան» համակարգը:
Հետազոտություններն իրականացվել են ՀՊՏՀ, ԵՊՀ և Երևանի շամպայն գինիների գործարանի լաբորատորիաներում գինեգործության ոլորտում կիրառվող հանրաճանաչ մեթոդներով: Փորձերը կատարվել են 35 կրկնությամբ:
Կայունացուցիչների ազդեցությունը պարզելու նպատակով դրանցով մշակումից առաջ և հետո որոշվել են գինենյութերի նորմատիվային փաստաթղթերով նորմավորվող և չնորմավորվող ցուցանիշները: Կշռվել է տարբեր քանակի սորբենտ` 1.0, 1.5 և 4.5 գ «Մասիս» դիատոմիտ, լցվել 200 մլ-անոց կոլբի մեջ յուրաքանչյուրին ավելացվել է 75 մլ պղտոր, չմշակված գինենյութ: Ստացված խառնուրդները 30 րոպե մագնիսական խառնիչով խառնելուց հետո ֆիլտրվել են ֆիլտրի թղթով, և դիատոմիտով մշակված նմուշները համեմատվել են ստուգիչ նմուշների հետ:
Նմուշների պղտորությունը որոշվել է КФК-2-УХЛ մակնիշի ֆոտոէլեկտրոկոլորիմետրի օգնությամբ` կարմիր գինենյութի դեպքում օգտագործելով l=0,5 սմ, սպիտակ գինենյութի դեպքում` l=5 սմ հաստության կյուվետ, ալիքի երկարությունը կարմիր գինենյութի դեպքում =540 նմ է, սպիտակի դեպքում` =364 նմ (աղյուսակ 1): Նույնկերպ կշռվել է 0.5, 0.75 և 1.0 գ խիտոզանի փոշին, լցվել 200 մլ-անոց կոլբի մեջ, և յուրաքանչյուր նմուշին ավելացվել է 75 մլ պղտոր, չմշակված գինենյութ: Մնացած մշակումը կատարվել է նույն ձևով (աղյուսակ 2): «Խիտոզան + դիատոմիտ» համակարգի դեպքում կշռվել է 1.5 գ, 1.5 գ, 1.5 գ և 1.5 գ դիատոմիտ, ու 0.15 գ, 0.25 գ, 0.5 գ և 0.75 գ խիտոզան լցվել է 200 մլ-անոց կոնաձև կոլբի մեջ, յուրաքանչյուրին ավելացվել է 75 մլ պղտոր չմշակված գինենյութ: Մնացած մշակումը կատարվել է նույն ձևով:
Հետազոտության արդյունք
Գինիների որակի և անվտանգության ուսումնասիրման նպատակով իրականացվել է «Ֆրանս» սպիտակ և «Հողի արյուն» կարմիր սեղանի անապակ ստանդարտային գինենյութերի որակի զգայորոշման փորձաքննություն, այնուհետև իրականացվել է որակի գնահատում 10-միավորային համակարգով. նմուշներից առաջինը ստացել է 7.25, երկրորդը` 7,0 միավոր:
Կախված հետազոտվող սորբենտների` խիտոզան + գինենյութ, դիատոմիտ + գինենյութ, «խիտոզան + դիատոմիտ» համակարգ + գինենյութ քանակական հարաբերակցությունից` որոշվել են բոլոր նմուշների պղտորությունը, ակտիվ թթվությունը (pH), նորմատիվային փաստաթղթերով նորմավորվող ֆիզիկաքիմիական և անվտանգության ցուցանիշները նույն ձևով (աղյուսակ 1):
Աղյուսակ 1-ում ներկայացված են տարբեր սորբենտների` «Биопрогресс» խիտոզանով, «Մասիս» դիատոմիտով և «խիտոզան + դիատոմիտ» համակարգով մշակված «Ֆրանս» պղտոր սեղանի անապակ սպիտակ և «Հողի արյուն» կարմիր պղտոր գինենյութերի պղտորության արդյունքները` պայմանավորված սորբենտների և գինենյութերի քանակական հարաբերակցությամբ:
Ըստ աղյուսակի տվյալների` խիտոզանի 0,22,0 գ/100 մլ կոնցենտրացիաներով մշակված «Ֆրանս» սեղանի անապակ սպիտակ պղտոր գինենյութի ստուգիչ նմուշի պղտորությունը, կախված խիտոզանի կոնցենտրացիայից, իջել է 0,120,52-ով, այսինքն` 1,22,9 անգամ` ստուգիչ նմուշի համեմատությամբ: Նույն գինենյութի` դիատոմիտի 1.36.0 գ/100մլ կոնցենտրացիաներով մշակման դեպքում պղտորությունը, կախված դիատոմիտի կոնցենտրացիայից, իջել է 0,10,2-ով, այսինքն` 1,11,2 անգամ` ստուգիչ նմուշի համեմատությամբ, իսկ խիտոզան և դիատոմիտ սորբենտների տարբեր հարաբերակցության «խիտոզան+դիատոմիտ» համակարգով սպիտակ գինենյութի մշակման դեպքում պղտորությունը իջել է 0,10–0,44-ով, այսինքն` 1,1–2,2 անգամ` ստուգիչի համեմատությամբ:
Նույնանման արդյունք է գրանցվել «Հողի արյուն» սեղանի անապակ կարմիր պղտոր գինենյութերը վերոհիշյալ սորբենտներով մշակման դեպքում: Աղյուսակ 1-ի տվյալները ցույց են տալիս նաև, որ խիտոզանի 0,2–2,0 գ/100 մլ կոնցենտրացիաներով մշակված կարմիր պղտոր անապակ գինենյութի պղտորությունը իջել է 0,2–0,6-ով կամ 1,2–2,1 անգամ, դիատոմիտի 1.3–6.0 գ/100 մլ կոնցենտրացիաներով մշակման դեպքում պղտորությունը, կախված դիատոմիտի կոնցենտրացիայից, իջել է 0,1–0,3-ով, այսինքն` 1,1– 1,3 անգամ` ստուգիչ նմուշի համեմատությամբ, իսկ խիտոզան և դիատոմիտ սորբենտների քանակական տարբեր հարաբերակցության «խիտոզան+դիա-տոմիտ» համակարգով սպիտակ գինենյութի մշակման դեպքում «Հողի արյունի» պղտորությունը իջել է 0,10–0,4-ով, այսինքն` 1,1–1,5 անգամ` ստուգիչի համեմատությամբ:
Գինիների կայունության վրա էապես ազդում է ակտիվ թթվությունը: Գինու բյուրեղային պղտորումները պայմանավորված են գինու մեջ իոնային հավասարակշռության խախտմամբ: Բացի կատիոնների և անիոնների կոնցենտրացիաներից, գինու սպիրտայնությունից, ջերմաստիճանից, հավասարակշռական վիճակը կախված է pH-ի մեծությունից: Ակտիվ թթվությունը ստանդարտով չնորմավորվող ցուցանիշ է, որը սովորաբար գինիներում տատանվում է pH 2,5–3,7 սահմաններում: Այն ազդում է գինենյութերի և գինու համային հատկանիշների և կայունության վրա: Ուսումնասիրվել է սորբենտների ազդեցությունը սեղանի անապակ սպիտակ և կարմիր պղտոր գինենյութերի ակտիվ թթվության վրա` կախված դրանց քանակից: Սեղանի անապակ սպիտակ և կարմիր պղտոր գինենյութերի ակտիվ թթվության փոփոխությունը, կախված սորբենտների` խիտոզանի, դիատոմիտի և «խիտոզան + դիատոմիտ» համակարգի և գինենյութերի քանակական հարաμերակցությունից, ներկայացված է 2-րդ և 3-րդ աղյուսակներում:
Ինչպես երևում է աղյուսակ 2-ից, խիտոզանի քանակի ավելացմանը զուգընթաց, սեղանի անապակ սպիտակ գինենյութերի pH-ը փոքր-ինչ բարձրանում է. 1.12-ով` խիտոզանի 1,0 գ/100 մլ քանակի դեպքում, pH 1.75-ով` խիտոզանի 2,0 գ/100 մլ քանակի դեպքում` ստուգիչի համեմատությամբ, մինչդեռ «խիտոզան 0.3 գ + դիատոմիտ 2.0 գ» համակարգով մշակման դեպքում pH-ը բարձրանում է ընդամենը 0.21-ով` ստուգիչի համեմատությամբ և մնում է pH 2,5–3,7 սահմաններում:
Ինչպես երևում է աղյուսակ 3-ից, սեղանի անապակ կարմիր գինենյութերի ակտիվ թթվությունը սորμենտների ազդեցությամբ փոփոխվում է: Խիտոզանով մշակման դեպքում pH-ը փոքր-ինչ բարձրանում է` 0.16-ով 0,4 գ/100 մլ դեպքում, իսկ դիատոմիտով` իջնում է 0,06-ով, «խիտոզան 0.3 գ+դիատոմիտ 2.0 գ» համակարգով մշակման դեպքում pH–ը բարձրանում է 0,11-ով, իսկ «խիտոզան 0.66 գ + դիատոմիտ 2.0 գ» համակարգով մշակման դեպքում pH–ը բարձրանում է 0,4-ով: Ակտիվ թթվության բարձրացումը կարելի է բացատրել խիտոզանի հիմնային հատկությամբ: Պղտոր գինենյութերի պարզեցման համար կիրառված խիտոզանը պարզեցնում է գինենյութերը և, միաժամանակ, բացասական ազդեցություն չի թողնում դրանց զգայորոշման և ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշների վրա (աղյուսակ 4): Տ. Մամետնաբիևը նույնպես գինիների զգայորոշման ցուցանիշների վրա խիտոզանի ազդեցության վերաբերյալ նմանատիպ եզրակացության է հանգել:
Կախված ուսումնասիրվող սորբենտների քանակական հարաբերակցությունից (խիտոզան + գինենյութ, դիատոմիտ + գինենյութ, «խիտոզան + դիա-տոմիտ» համակարգ + գինենյութ)` որոշվել են նաև բոլոր նմուշների ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշներից էթիլ սպիրտի զանգվածային բաժինը /+,32095-2013/, տիտրվող թթվությունը /+, 32114-2013/, ցնդող թթուների քանակը /+, 13193-73/, անվտանգության ցուցանիշները` թունավոր տարրերի քանակը և մանրէաբանական ցուցանիշները, դրանք համեմատվել են ստուգիչ նմուշի և նորմատիվային փաստաթղթի պահանջների հետ:
Փորձարկումներից պարզվել է, որ սեղանի անապակ սպիտակ և սեղանի անապակ կարմիր պղտոր գինենյութերի պղտորության աստիճանի իջեցման համար նշված կայունացուցիչներից առավել արդյունավետ է բնական կենսապոլիմեր խիտոզանը:
Հետազոտված սորբենտները, ըստ գինենյութերի պղտորության նվազման հատկության, կարելի է դասավորել հետևյալ շարքով` խիտոզան «խիտոզան + դիատոմիտ» դիատոմիտ:
Սորբենտներով մշակված սպիտակ և կարմիր գինենյութերի (ընտրված արդյունավետ տարբերակներ) ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշները ներկայացված են աղյուսակ 4-ում:
Աղյուսակ 5-ում ներկայացված տվյալներից երևում է, որ մշակված բոլոր նմուշները էթիլ սպիրտի և ցնդող թթուների ցուցանիշներով համապատասխանում են ՆՓ ներկայացվող պահանջներին: Սակայն սորբենտներով մշակման արդյունքում նվազել է սպիտակ գինիների տիտրվող թթվությունը. այսպես` փոքր-ինչ նվազել է խիտոզան և «խիտոզան + դիատոմիտ» համակարգով մշակված գինենյութի տիտրվող թթվությունը: Շատ ցածր տիտրվող թթվությունը կարող է ազդել գինու համային հատկությունների վրա:
Սորμենտներով մշակված սպիտակ և կարմիր գինենյութերի ու չմշակված պղտոր գինենյութերի անվտանգության ցուցանիշներից մանրէաբանական հետազոտության արդյունքները ներկայացված են աղյուսակ 5-ում, իսկ թունավոր տարրերինը` աղյուսակ 6-ում:
Ըստ աղյուսակ 5-ի տվյալների` սպիտակ և կարմիր պղտոր գինենյութերի` խիտոզանով մշակման արդյունքում նվազել է կաթնաթթվային և քացախաթթվային բակտերիաների, ինչպես նաև շաքարասնկերի քանակը, որը պայմանավորված է խիտոզանի մանրէասպան հատկությամբ: Այսպիսով` մանրէաբանական հետազոտության տվյալներից պարզվեց, որ խիտոզանով գինիների մշակման արդյունքում բարձրանում է գինենյութի կայունության աստիճանը:
Ինչպես երևում է աղյուսակ 6-ից, խիտոզանով մշակված նմուշների մեջ իջել են կապարի և կադմիումի քանակները` ստուգիչ նմուշների համեմատությամբ, որը կարելի է բացատրել նրանով, որ մետաղների իոնները, խելատային կապերով միանալով բազմաֆենոլային բաղադրիչներին, առաջացնում են դժվարալույծ մետաղաμազմաֆենոլային-սպիտակուցային կոմպլեքսներ: Հարկ է նշել նաև, որ խիտոզանով մշակված նմուշները թունավոր տարրերի պարունակությամբ բավարարում են ՄՄ ՏԿ N21/11 նորմատիվային փաստաթղթի պահանջները:
